به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «سیاست‌های نشر فرانسوی زبان در جهان» با حضور «ژان کلود گی بوئن» مدیرکل دفتر بین‌المللی چاپ فرانسه، «اریستد اولیویر» مدیرکل مرکز نشر فرانسه، دکتر «امیرمسعود شهرام‌نیا» قائم‌مقام نمایشگاه کتاب تهران، «داوود موسایی» مدیر کمیته ناشران خارجی و «محمود آموزگار» رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران در سالن بین‌الملل نمایشگاه کتاب برگزار شد.سخنرانان در این نشست با ارائه گزارشی از روند تولید کتاب، نحوه و میزان صادرات، تعداد عناوین و شمارگان کتاب، سیاست‌های توسعه در صنعت نشر و... ضمن تبیین کلیتی از سازوکار صنعت نشر فرانسه به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند.
تفاهم‌نامه‌های فرهنگی زمینه‌ساز تعاملات دو کشور
قائم‌مقام نمایشگاه کتاب تهران، در ابتدای نشست با اشاره به روابط فرهنگی و نمایشگاهی بین ایران و فرانسه، به حضور متقابل در نمایشگاه کتاب دو کشور اشاره کرد و افزود: «شش سال است که ایران در نمایشگاه کتاب فرانسه به‌طور مستمر حضور پیدا می‌کند. نمایشگاه کتاب فرانسه از جهات مختلف برای ما مهم است. زیرا این نمایشگاه نه تنها ارتباط خوبی بین صنعت نشر دو کشور فراهم می‌کند، بلکه پلی است بین صنعت نشر ایران و دنیای فرانسه‌زبان که گستره آن بیش از جغرافیای کشور فرانسه است.»
دکتر شهرام‌نیا ضمن اشاره‌ای مختصر به تاریخچه روابط دو کشور در زمینه حضور در نمایشگاه‌های کتاب گفت: «بنا به تفاهم‌های صورت‌گرفته ما از شش سال پیش در نمایشگاه کتاب پاریس شرکت می‌کنیم. البته در سال اول، کشور ما در این رویداد فرهنگی-اقتصادی به‌صورت خیلی محدودی حاضر بود، ولی در مارس سال گذشته ما حضور بسیار پرررنگی داشتیم. به‌طوری که با حمایت وزارت علوم 8 دانشگاه ایرانی در این رویداد بین‌المللی حضور داشتند. چند ناشر در غرفه ملی ایران، 4 نویسنده و 4 هنرمند (به‌صورت خاص در حوزه تصویرگری) ما را در این نمایشگاه پراهمیت کتاب همراهی می‌کردند. حضور چشم‌گیری نیز در بخش جنبی به مناسبت نوروز داشتیم. بازدید رئیس جمهور فرانسه از غرفه ایران و دیدار با وزیر فرهنگ این کشور از جمله برنامه‌های ما در آخرین نمایشگاه پاریس بود.»
وی افزود: در دو سال گذشته دو گروه مختلف، به‌عنوان نماینده ناشران، به دو کشور سفر کردند و به انتقال تجربیات و دانش فنی خود پرداختند. امروز نیز به‌عنوان کشور میهمان از فرانسه و از پاریس به‌عنوان شهر میهمان در سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران میزبانی می‌کنیم. تفاهم‌نامه‌های فرهنگی که بین دو کشور وجود دارد می‌تواند زمینه‌ساز تعاملات بیشتری شود.
سیستم فروش تک‌نرخی کتاب در فرانسه
«ژان کلود گی بوئن» صحبت‌هایش را با ابراز خوشحالی از دیدار با معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر سید‌عباس صالحی، آغاز کرد. وی همچنین دیدار و گفتگو با فعالان حوزه نشر، برای بسط و گسترش روابط بین دو کشور در زمینه صنعت نشر را بسیار خوب ارزیابی و ابراز امیدواری کرد که این دیدارها نتایج درخور توجهی داشته باشد.
مدیرکل دفتر بین‌المللی چاپ فرانسه، با به نمایش گذاشتن نمودارها و جداولی، درباره امکانات چاپ کتاب‌های فرانسوی و صادرات آن به اقصی نقاط جهان توضیحات مبسوطی ارائه داد. وی گفت: «در رابطه با میزان درآمد از محل چاپ کتاب‌های فرانسوی ما پس از سال 2000 یک جهش 30درصدی و بعد از سال 2010 یک جهش 25درصدی داشتیم. بعد از آن با 10درصد کاهش فروش روبه‌رو شدیم. چیزی که اهمیت دارد این است که صنعت نشر فرانسه، که در جایگاه پنجم جهان قرار دارد، وضعیتی قابل دفاع دارد.»
وی با اشاره به نمودارهای نمایش داده شده، در رابطه با تعداد عناوین کتاب‌های چاپ شده، میزان آن را در حال افزایش چشم‌گیر ارزیابی کرد و گفت: «نموداری که در بازه زمانی 1995 تا 2015 تعداد عناوین نسخه‌های چاپ شده را نشان می‌دهد در حال افزایش مستمر است و این افزایش را می‌توان به یک‌سوم تعبیر کرد. صنعت چاپ فرانسه روال خوبی را پیش گرفته است. با این همه در حدود یک‌سال گذشته اوضاع تا حدودی مشکل‌آفرین شده است و این ممکن است به دلیل فضای حاکم به‌خاطر انتخابات ریاست جمهوری اخیر در فرانسه باشد. این میزان چاپ ما را به فکر کردن در مورد پدیده‌های دیگر وادار می‌کند. پدیده‌هایی چون مصرف‌گرایی را می‌توان تحلیل و به این موضوع ارتباط داد.»
در ادامه چکیده‌ای از گزارش «گی بوئن» همراه با ارائه جداول میزان فروش، عناوین مختلف، تعداد نسخه‌ها و... ارائه شد و وی در توضیح این جداول گفت: «من متعجبم که میزان فروش کتاب‌های علمی در فرانسه 3درصد است، ولی امروز آقای وزیر به من گفتند که میزان فروش آن در ایران 10درصد است. فرهنگ لغت 7/2 درصد فروش را به خود اختصاص داده و در 20 سال گذشته حدود 25 درصد بوده است. ادبیات حدود 4/1 میزان فروش، کتاب‌های مصور 10درصد فروش و کتاب‌های عملی 4/13 درصد فروش را شامل شده است. کتاب کودکان نیز 7/13 میزان فروش و 6/20 درصد تعداد نسخه‌ها (5/1 درصد کل فروش) را در برداشته است اما کتاب‌های هنری میزان فروش‌شان کم شده و به 4درصد رسیده است و جالب است که کتاب‌های اینترنتی، که در ابتدا صفر درصد بود، الان به 20درصد رسیده است. این وضعیت در کشور آلمان هم به همین‌گونه است.»
این مقام عالی‌رتبه صنعت نشر فرانسه در رابطه با فروشگاه‌ها و درگاه‌های فروش اضافه کرد: میزان فروش باشگاه‌های کتاب از 9/26 درصد به 12 درصد کاهش پیدا کرده است و جالب است بدانید که در فرانسه فروشگاه‌های فرهنگی بزرگ، فروش کمتری دارند و در مقابل در هایپرمارکت‌ها ما با افزایش فروش کتاب‌ها روبه‌رو هستیم. ضمنا میزان فروش کتاب‌فروشی‌ها از 34درصد به 26درصد کاهش پیدا کرده است و گویا این میزان کاهش فروش به‌خاطر این است که آن‌ها به زنجیره انتشارات متصل نیستند.»
«گی بوئن» در رابطه با سیستم‌ها و سازوکارهای فروش توضیحاتی در رابطه با یک سیستم تک‌نرخی ارائه کرد: «اقتصاددانان بر این باورند که صنعت چاپ مثل صنعت سینما به هنر و ارائه هنر مربوط است و سازوکار ویژه‌ای را نیاز دارد. ما نیازمند فضاهای بزرگی هستیم تا بتوانیم کتاب‌ها را برای فروش در معرض دید همگان قرار دهیم. فرانسه همراه با 24 کشور دیگر جهان، یک سیستم ثابت‌کننده قیمت را در نظر گرفته است. هر ناشری قیمت کتاب‌ها را مشخص می‌کند و همه کتاب‌فروشی‌ها و فروشگاه‌ها باید با همان قیمت (تک نرخی) بفروشند.»
وی در مورد معایب و محاسن این روش فروش گفت: «درست است که در این حالت رقابت در قیمت‌گذاری به‌وجود نمی‌آید، ولی این روش، رقابت در زمینه خدمات را به‌دنبال دارد. جالب است بدانید که این سیستم منجر به ایجاد تورم در حوزه کتاب نشده است. در فرانسه نیز کتاب در مقایسه با لوازم جانبی با سرعت کمتری به‌فروش می‌رسد. برای کتاب‌های دیجیتال هم قیمت‌گذاری ثابت وجود دارد. ما اولین کشوری هستیم که این عمل را انجام دادیم.»
«گی بوئن» افزود: بحث انحصار نشر اینترنتی و اتخاذ سیاست‌های جدید برای مقابله با انحصارطلبی شرکت‌های بزرگ، بخش پایانی گزارش این فرانسوی مسلط بر صنعت نشر بود. او در این باره گفت: «ایده ما این است که نباید این حوزه به‌صورت انحصاری در دست چند شرکت بزرگ چون آمازون، فیس‌بوک و گوگل باشد. ما فکر می‌کنیم که صنعت چاپ باید ابتدا به محتوا‌سازی بپردازد و سپس سراغ انتشار و ارائه برود. بنابراین ما با همراهی تمامی ناشران فرانسوی توانستیم محیطی را برای جمع‌آوری کتاب‌های اینترنتی به زبان‌های مختلف فراهم بیاوریم.»
در پایان و در جمع‌بندی «ژان کلود گی بوئن» از ارائه ساختارمند کتاب‌ها ابراز رضایت کرد و با تاکید به این نکته که اگر نویسنده‌ای نباشد ناشری وجود ندارد و اگر ناشری نباشد نویسنده‌ای نیست، سخنانش را با اشاره به مباحث حقوقی حوزه نشر پایان داد: «یک همبستگی بین ناشر و نویسنده وجود دارد و این مفهوم در ساختار حق تألیف معنا پیدا می‌کند که قانونی روشن‌فکرانه و در عین حال اقتصادی است که میزان فروش ناشر حق تالیف نویسنده را تضمین می‌کند. در سطح بین‌المللی نیز از طریق به اشتراک گذاشتن این قانون می‌توان احقاق حق کرد. خبر خوب این است که بسیاری از ناشران و نویسندگان ایرانی در حال پیوستن به این برنامه جامع هستند.»
توسعه توامان اقتصادی و محتوایی صنعت نشر فرانسه
«اریستد اولیویر»، دیگر میهمان ویژه نشست «سیاست‌های نشر فرانسوی زبان در جهان»، توسعه توامان اقتصادی و محتوایی صنعت نشر فرانسه را مهمترین سیاست مرکز نشر فرانسه دانست و گفت: «توسعه این صنعت در دو بخش انجام می‌شود: مرحله اول حق کتاب‌های ترجمه شده را در کشور مبدأ پرداخت کنیم و در مرحله دوم، به دنبال احقاق حقوق ناشران فرانسوی در زمینه صادرات باشیم.»
وی که بیشتر با محوریت صادرات کتاب به ایراد سخنانش پرداخت، میزان صادرات صنعت نشر فرانسه را 675 میلیون یورو (20درصد میزان کل تولید) ارزیابی کرد. این به این معنی است که از هر 5 کتاب فرانسوی یک جلد آن صادر می‌شود.
در ادامه، مدیر کل مرکز نشر فرانسه گزارش مختصری در رابطه با کشورهای مقصد صادرات کتاب‌های فرانسوی و میزان صادرات ارائه کرد: در جایگاه اول کشورهای فرانسوی زبان مقصد صادرات ما هستند و کشورهایی چون سوئیس، کانادا، بلژیک، لوکزامبورگ (پنج کشور فرانسوی زبان اروپا) 55 درصد صادرات را به خود اختصاص می‌دهد. در جایگاه دوم کشورهای فرانسوی زبان آفریقایی قرار می‌گیرند. 15 کشور که 4 درصد صادرات را شامل می‌شود. سه کشور مصر، الجزایر و تونس 55 درصد کل فروش کشورهای آفریقایی را به خود اختصاص داده‌اند. در جایگاه بعدی، کشورهای غیرفرانسوی زبان حدود 10درصد فروش را به خود اختصاص داده‌اند.»
«اولیویر» با ترسیم دورنمایی از جایگاه و میزان صادرات کتاب در کشور فرانسه در بخش بعدی، به چگونگی انجام صادرات و روند آن پرداخت. وی ضمن اشاره به «تضمین ارسال و حمل‌ونقل کتاب» به عنوان دو فعالیت اصلی در حوزه صادرات کتاب گفت: «به دلیل وجود مشکلات در زمینه بازپرداخت، ناشران از ما طراحی یک سیستم بیمه‌ای را خواستار شدند. میزان این بیمه در طول بازه زمانی مورد بحث (1995 تا 2015) در حدود 120میلیون یورو بوده است. با راه‌اندازی بیمه ما توانستیم آسایش خیال و فراق بال برای ناشران فراهم بیاوریم تا به دیگر کارها و فعالیت‌های خود بپردازند.
مدیر کل مرکز نشر فرانسه ادامه داد: درخواست از ناشران برای بالا بردن کیفیت کتاب‌ها و همچنین استفاده از سیستم حمل‌ونقل هوایی در مسافت‌های دور و حمل‌ونقل زمینی برای مسافت‌های نزدیک و همچنین از طریق پست، از دیگر اقدامات صورت‌گرفته در راستای بهبود صادرات کتاب فرانسوی به اقصی نقاط دنیا است.