مازندمجلس: کمیته روابط خارجی سنا طرح موسوم به «قانون مقابله با اقدامات بي‌ثبات‌كننده ايران- ٢٠١٧» را به تازگی به تصویب رساند. این طرح اگر به نتیجه برسد از شدیدترین تحریمها علیه ایران بعد از تصویب و اجرای برجام است.

اما پرسش اینجاست این طرح که موضوعات غیرهسته ای را هدف قرار داده، آیا می‌تواند ناقض متن یا روح برجام باشد؟ آیا مطرح شدن چنین موضوعاتی می‌تواند منجر به گشوده شدن باب تازه برای مذاکره میان طرفین در دولت ترامپ شود؟ کارشناسان می‌گویند ترامپ علاقه بسیاری داشت تا ایران را در موضوع اجرای بندهای برجام تحت فشار قرار دهد ولی از آنجایی که دست او در این موضوع خالی است و اجماع بین‌المللی مانع از نقض این توافق می‌شود لذا رییس جمهور آمریکا سعی دارد موضوعات غیر هسته ای را در کانون فشارهای خود علیه ایران قرار دهد. برای بررسی این موضوع با دکتر امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل امریکا گفت و گو کرده ایم که در ادامه می‌خوانید: 

به نظرتان این طرح که در کمیته روابط خارجی امریکا تصویب شد می تواند تبدیل به قانون شود؟ اصولا این طرح شامل چه مواردی است؟

 

این طرح در حال حاضر نه قانون و نه سند است. این طرح یک پیشنهاد در کمیسیون روابط خارجی مجلس سنا است که در آنجا تصویب شده است. از این رو باید در صحن سنا بررسی شود و ممکن است در زمان بررسی در سنا حک و اصلاح شود و مواردی زیاد یا کم شود، بعد از آن، طرح باید به مجلس نمایندگان برود در آنجا در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان و در صحن مجلس نمایندگان به بحث و بررسی گذاشته شود. ممکن است در آنجا هم حک و اصلاح شود در نهایت اگر هر دو مجلس متن واحدی را تصویب کردند در اختیار رئیس جمهور برای امضا قرار می گیرد.

از این رو راه زیادی در پیش است و نمی توان بر اساس آنچه در کمیته روابط خارجی سنا تصویب شده قضاوت کرد و بررسی کرد. ممکن است بعضی از این بند ها تغییراتی پیدا کند.

اما ماهیت کار چیزی است که از قبل هم قابل پیش بینی بود. حتی از دوره ای که مذاکرات برجام در جریان بود و بعد از اینکه توافق برجام حاصل شد انتظار می رفت و پیش بینی می شد کنگره امریکا به موازات تمکین در مقابل برجام، تحریمهای غیر هسته ای را تشدید کند که شامل اتهاماتی نظیر حمایت ایران از تروریسم یا نقض حقوق بشر یا فعالیتهای موشکی می شود. این اقدامی است که در کمیته روابط خارجی سنا در چارچوب این موضوع شروع شده است که فشارهای غیر هسته ای را بر ایران افزایش دهد.

شانس رای آوردن این مصوبه در کنگره چقدر است؟

در حال حاضر نمی توان به صورت قاطع در مورد آن صحبت کرد. فرض مسلم این است که کنگره تلاشهای اینچننی انجام می دهد و دورخیزهایی انجام خواهد داد. در زمان اوباما با فشارهایی که کاخ سفید به کنگره وارد می کرد تا تشدید تحریمهایی که می توانست با متن و حتی روح برجام مغایرت داشته باشد را کنار بگذارد و در این مسیر حرکت نکند. در آن مقطع بعد از برجام بجز تمدید قانون آیسا یا قانون تحریم ایران چیز دیگری تصویب نشد که در مورد آن هم امریکایی ها تفسیری دیگر ارائه می دادند که تمدید قانون مشمول تصویب تحریمهای جدید نمی شود و بنابراین این اقدام مغایر با برجام نبود و البته ایران چنین برداشتی را نداشت و رسما هم اعتراض کرد. اما در دیگر موارد نمی توان دقیقا مطمئن بود که کنگره امریکا چنین تحریمی را تصویب خواهد کرد یا نه، اما مسلم این است که فشارهای غیر هسته ای بر ایران به بهانه ها و موضوعات مختلف بیشتر خواهد شد.

اگر این طرح تصویب نشود ترامپ چه رفتاری می تواند در این مسیر پیش گیرد؟

این پیشهاد مشخص هم اگر به تصویب نرسد قطعا طرحهای دیگری در دستور کار قرار خواهد گرفت تا جایی که تحریمهای جدید به تصویب برسد. البته باید گفت بخشی از این هم بر می گردد به اینکه عملکرد ایران چگونه خواهد بود. به هر حال تصمیمات در کنگره در خلا گرفته نمی شود و بستگی به اقدامات در ایران هم دارد. بستگی دارد که فعل و انفعالات مختلف چگونه رخ دهد و نمی توان همه ماجرا را در واشنگتن دید. قطعا در تهران هم اقدامات، رفتارها و عملکردها تاثیرگذار خواهد بود. چه در تشدید تحریم ها و چه در تسهیل تحریم ها. به هر حال سیاستها و مواضع ایران هم موثر است و می تواند بر دیدگاه و نظرات نمایندگان کنگره و حتی دولت امریکا تاثیر بگذارد.

به نظرتان اگر این متن و این طرح حتی با تغییرات کوتاه به تصویب برسد برجام را نقض نمی کند؟

در حال حاضر نمی توان به صراحت گفت که نقض می کند یا نه. باید با مصداق صحبت کرد و مورد به مورد با متن برجام و این مصوبه مطابقت داد تا بشود نظر داد. چیزی که مسلم است این است که برجام امریکایی ها را از تحریمهای هسته ای علیه ایران منع می کند.

تا اینجا ایران و امریکا روی آن اتفاق نظر دارند. اما در همان دوره ایران هم می دانست و در اسناد و بیانیه های وزرات خارجه هشدارهایی داده می شد نسبت به اینکه تحریمهای غیر هسته ای احتمال دارد اعمال شود. امریکایی های زیر بار این موضوع نمی روند که تحریمهای دیگر در رابطه با حقوق بشر یا سر حمایت ایران از تروریسم یا فعایتهای سپاه ارتباطی با برجام پیدا نمی کند و آنها را از هم تفکیک می کنند. از نظر امریکایی ها این نقض برجام نیست.

اما از نظر ایران باید دقیق صحبت شود. متنی که تصویب می شود یا قرار است تصویب شود باید به لحاظ حقوقی یا سیاسی با متن برجام مطابقت داده شود. ضمن اینکه فارغ از متن یک مقوله ای هست به عنوان روح برجام که حتی اگر تصمیماتی که چه در ایران و چه در امریکا انجام می شود با متن برجام هم در تعارض نباشد اما انتظار می رود که این اقدامات روح برجام را برهم نزند.
بنابراین حتی اگر امریکایی ها معتقد باشند که تحریم علیه سپاه یا تحریم حقوق بشری و با موضوعات مربوط به تروریسم، برجام را نقض نمی کند، به هر حال با روح برجام در تناقض است و هشدارهایی که از طرف ایران و هم از طرف مقامات اروپایی داده شده مبنی بر این که روح برجام نقض می شود در همین چارچوب است. ولی اینکه امریکایی ها به این قضیه عمل کنند یا نه به شرایط زمانی خاص خود دارد.

یکی از نمایندگان مجلس امریکا گفته بود که نیروهای سپاه ایران در عراق و سوریه در کنار ما علیه داعش می‌جنگند و تحریم سپاه ایران، با توجه به هزینه ها به صلاح آمریکا نیست. این اظهارات تا چه میزان در روند تصمیم گیری موثر است؟ 

به هر حال صداهای مختلف از کنگره شنیده می شود. حرف کسی که می گوید نباید سپاه را تحریم کرد و کسی که می گوید باید اینکار را کرد صدای واحدی نیست. نظرات متفاوتی وجود دارد. درحال حاضر تا به اینجا که ما باهم صحبت می کنیم کنگره امریکا علیرغم فضاسازی هایی که نسبت به فعالیتهای سپاه صورت گرفته و مدارک و اسنادی که به زعم آنها نسبت به مداخله سوریه و عراق و جاهای دیگر وجود دارد، تا این زمان تحریمی علیه سپاه انجام نگرفته است. حتی کنگره تحت کنترل جمهوری خواهان هم تاکنون به تحریم علیه سپاه تن نداده است. طرح های مختلفی وجود داشته ولی هنوز به تصویب نرسیده است. اینکه آیا الان به این جمع بندی برسند و این کار را بکنند و به امضا رئیس جمهور برسد دور از انتظار خواهد بود و می تواند به خطر افتادن جان نیروهای امریکایی بینجامد.

به هر حال قلمداد کردن سپاه به عنوان نیروی تروریستی می تواند معادلات نظامی در منطقه را به گونه ای تغییر دهد که منافع امریکا را به خطر بیندازد. شاید به همین خاطر است که بعد از این همه مدت و بعد از همه اتهاماتی که به سپاه وارد شده است، تحریم علیه آن صورت نگرفته است. شاید به صورت خوشبینانه بتوان گفت همانطوری که تحریمهایی علیه سپاه اعمال نشده قاعدتا نباید در آینده هم تحریمهایی اعمال شود، مگر اینکه از دید امریکایی ها ایران وارد خطوط قرمز شود و اقداماتی انجام دهد که حضور سپاه به منافع امریکا لطمه جدی وارد کند که بستگی دارد به زمان و اقدامات و واکنش هایی که ایرانی ها نسبت به تحولات منطقه غرب آسیا دارند.

به نظرتان با توجه به اتفافات اخیر از جمله بیانیه تیلرسون، طرح احتمالاتی از جمله گفتگوی طرف آمریکایی با ایران و همچنین تحرکات کنگره برای فشار به کشورمان، چشم اندازی وجود دارد که ارتباطی بین دو کشور ایجاد شود؟

به هر حال بین دو طرف در چارچوب برجام حتما باید دیدارهایی صورت گیرد. از لحاظ جدول زمانی چند ماه یکبار کمیته های مشترک تشکیل می شود و مسائل بررسی می شود. اگر لازم باشد در سطح معاونین 5 بعلاوه یک و ایران نشست هایی برگزار خواهد داشت و اگر باز هم نیاز باشد در سطح وزرای خارجی نشست های صورت خواهد گرفت.

از این رو قابل پیش بینی هست که حداقل در چارچوب برجام تماس هایی بین دو طرف همانطور که در دولت اوباما بود در دولت ترامپ هم ایجاد شود. اما در خصوص مسائل فراتر از هسته ای شاید بتوان گفت هنوز زود است این موضوع شکل گیرد. رفتاری که ترامپ از خود نشان می دهد امکان هر گونه مواجهه و یا تماس دیپلماتیک خارج از سطح هسته ای را کاهش می دهد. شاید باید کمی زمان بگذارد و این تب و تاب ناشی از سفر ترامپ به منطقه غرب آسیا فروکش کند و یک رویکرد بهتری از دولت امریکا دیده شود تا امکان چنین تماسهایی صورت گیرد.

در مورد سوریه چطور؟

اگر موضوع سوریه بخواهد حل و فصل شود، در نهایت چاره ای وجود نخواهد داشت و ایران و امریکا چه بخواهند و چه نخواهند، باید تماسهایی بین دو طرف صورت گیرد، همان طور که در نشست "بن" بر سر مسئله افغانستان تماسهای دیپلماتیک برقرار شد یا در عراق بین سفرای ایران و امریکا در بغداد نشستی صورت گرفت. از اینرو در سوریه هم به هر راه حلی که قرار باشد برسند این تماس باید برقرار شود. چرا که هم ایران و هم امریکا نقش پر رنگی در این جریان دارند.