مهدی طالقانی فرزند نخستین امام جمعه ایران از خاطرات آن روز گفت ویادآور شد: خود دوستان ستاد برگزاری نمازجمعه و مسئولان صدا و سیما باورشان نمی شدچنین جمعیت عظیمی در اولین نمازجمعه کشور حضور پیدا کند.
مشروح این گفتگو را در ادامه بخوانید.
***
پنجم مرداد 58 مصادف با برگزاری اولین نماز جمعهدر کشور است، از همان روزهایی بگویید که قرار شد مرحوم طالقانی نخستین خطیب نمازجمعه در ایران باشد، آیا در بین اعضای خانواده گفتگو و تبادل نظری درباره اینمسئله مطرح شد؟
خیلیقبل از پنجم مرداد 58، یعنی حدود یک ماه، یک ماه و نیم بعد از پیروزی انقلاب پدراصرار داشتند چون نظام جمهوری اسلامی مستقر است نماز جمعه برپا شود؛ منتها مقداریشک و شبهه در این قضایا بود، یک دو مرتبه هم حضوری به امام گفتند. مقداری تعلل در قضیهبود حالا نمی دانم به چه علت شاید فکر می کردند زود است الان برای برپا کردن نمازجمعه، به همین دلیل یکی دو مرتبه هم که آقای منتظری می خواست نزد امام برود آقایطالقانی با او درباره برپایی نماز جمعه صحبت کرد. خیلی هم اصرار داشت که من نمیخواهم نمازجمعه بخوانم ولی نمازجمعه باید برقرار شود. نماز جمعه یک فریضهسیاسی-عبادی است که حتما باید در کشور اسلامی برپا شود و مردم از مسائل روز آگاهشوند.
ایده برگزاری نمازجمعه را شخص مرحوم آیت اللهطالقانی دنبال می کرد یا کسی پیشنهاد داد و ایشان پیگیر شد؟
خیر، پیشنهاد خود مرحوم پدرم بود.
چه طور شد که بعد از پیگیری های آیت اللهطالقانی تصمیم به برگزاری نمازجمعه گرفته شد؟
دوم یا سوم مرداد سال 58 بود، حاج احمد آقای خمینیبه آیت الله طالقانی از قم زنگ زد و گفت «امام فرمودند نمازجمعه برپا شود.» پدرمنیز خوشحال شد و پرسید «پس باید کسی را برای امامت نماز جمعه انتخاب کرد»، حاجاحمد آقای خمینی گفت «امام فرمودند خود آقای طالقانی نماز را اقامه کند». مرحوم پدرمانکار کرد دلیل آورد که «مریضم و حال ندارم» اما حاج احمد آقا تأکید کرد که «امامفرمودند حتما از همین جمعه برگزاری نماز جمعه شروع شود و خود آقای طالقانی بایدخطیب نماز جمعه باشد». این خبر را زمانی به آیت الله طالقانی دادند که 2 روز بعدجمعه بود و هیچ آمادگی برای هماهنگی جا و مکانش وجود نداشت. آقا با چند نفر دوستانمشورت کردند و قرار شد محل نمازجمعه در زمین فوتبال دانشگاه تهران باشد. آقایجلالی که با آیت الله طالقانی برنامه قرآن در صحنه را اجرا می کرد و معاون صدا وسیما بود، با حاج احمدآقا روز پنجشنبه صحبت کرد که «بهتر است امام اطلاعیه ای بدهدتا مردم استقبال کنند»، امام نیز به حاج احمد آقا گفته بود «حضور آقای طالقانیموجب استقبال مردم می شود». خود دوستان ستاد برگزاری نمازجمعه و مسئولان صدا وسیما باورشان نمی شد چنین جمعیت عظیمی در اولین نمازجمعه کشور حضور پیدا کند.
آیت الله طالقانی ستاد برگزاری نمازجمعه را تشکیلداد؟
بله، یک ستاد خصوصی در دفتر ایشان تشکیل شد کهبا این ستادی که الان مشغول فعالیت است فرق می کند.
آیا بعد از برگزاری اولین نمازجمعه که جمعیتکثیری شرکت کردند آیت الله طالقانی بود که ایده اجرایش را در سراسر کشور دنبالکرد؟
بله می گفت در سراسر کشور باید نماز جمعهبرگزار شود.
پس در واقع آیت الله طالقانی نخستین رئیس ستاداقامه نمازجمعه در سراسر کشور هم بود؟
بله و امام جمعه شهرهای مختلف نیز به تدریجمنصوب شدند.
آیا مرحوم طالقانی همان زمان فکر می کرد کهتشکیلات ستاد مرکزی نمازجمعه اینقدر گسترده باشد؟
خیر، فکر نمی کرد. اولا ستادی که در دفتر آیتالله طالقانی شکل گرفت محدود بود ولی واقعا فکر نمی کردند که از نمازجمعه چنیناستقبالی مردمی صورت گیرد؛ نمازجمعه های آیت الله طالقانی از نظر جمعیت نمازگزاربسیار کم نظیر بود. هنوز هم این ویژگی را دارد. بعد از برگزاری اولین نمازجمعهآقای جلالی با دفتر امام تماس می گیرد و می پرسد «چه طور بود؟»، حاج احمدآقا میگوید «امام ایستاده بود و می گفت عجب نمازی شد». در واقع باورشان می شد چنیناستقبال مردمی صورت گیرد.
هدف مرحوم آیت الله طالقانی طرح چه موضوعاتی درنماز جمعه بود؟ الان این انتقاد مطرح است که بیشتر ائمه جمعه دیدگاه هاو نظرات ستاد مرکزی و شورای سیاستگذاری ائمه جمعه را بیان می کنند تا آنکه بررسیکنند و بخواهند در جهت سئوالات و مطالبات مردم خطبه بخوانند، نظر شما چیست؟
خیر آن زمان که چنین سیاستگذاری برای ائمه جمعهوجود نداشت که چه بگویند و چه نگویند، مرحوم طالقانی بیشتر از مسائل روز و مشکلاتمردم می گفت به همین دلیل خیلی موجب جذب مردم شده بود. مسائل روز هم شامل همانموضوعاتی می شد که در طول هفته گذشته مردم با آن برخورد کرده بودند. در مجموع حرفدل مردم زده می شد.
فکر می کنید الان هم همین طور است؟ یعنی وقتی از محتوایخطبه های نمازجمعه های مختلف مطلع می شوید معتقدید همین مشی دارد دنبال می شود؟
سیاستگذاری جواب نمی دهد یعنی اینکه به امامجمعه گفته شود این هفته این موضوع و هفته بعد آن موضوع را بگوید چون بالاخره در هرشهرستانی مسائل و مشکلات مختلفی پیش می آید، آن امام جمعه می تواند درباره مسائلآن شهرستان صحبت و در قسمتی از خطبه نیز به مشکلات و مسائل عام کشور اشاره کند.منتها الان چون سیاستگذاری مقداری دیکته شده است این مشکلات متأسفانه مطرح نمیشود. اگر بشود خیلی بیشتر از نمازهای جمعه استقبال می شود.
به نظر شما جایگاه نماز جمعه از اول انقلابتاکنون حفظ و تقویت شده است؟
جمعیت تهران در آن زمان حدود 3 تا 4 میلیون نفربود الان تهران حدود 11 میلیون نفر جمعیت دارد. از جمعیتی که امروز از نمازجمعهاستقبال می کنند می توان به این مسئله پی برد. البته استقبال وجود دارد ولی باسیاستگذاری مقداری مشکل پیدا می شود. معتقدم ائمه جمعه باید بتوانند راحت تر صحبتکنند تا استقبال مردمی بیشتری را شاهد باشیم.
امروز در سی و هشتمین سالروز برگزاری اولیننمازجمعه در ایران هستیم، شما به عنوان فرزند آیت الله طالقانی خودتان دوست دارید برویدپای خطبه چه کسی در نمازجمعه بنشینید؟
مثلااگر حضرت آیت الله خامنه ای خطیب نماز جمعه باشد حتما این کار را انجام می دهم چونایشان به همه مسائل اشراف دارند و برای شان سیاستگذاری نمی کنند بنابراین نمازجمعههای رهبر معظم انقلاب بیشتر به دل مردم می نشیند.
دیدگاه چه کسانی را از ائمه جمعه کشور به دیدگاهپدرتان نزدیک تر می دانید؟
تقریبا می توانم بگویم خیلی نادر هستند چون دیگرآن مسائل طرح نمی شود.
اخیرا شاهد بودیم بعضی ائمه جمعه از مسئولیتخودشان استعفا دادند، اگر آیت الله طالقانی در قید حیات بودند آیا همچنان برایاقامه نماز جمعه می رفتند؟
اگر شرایط مورد پسند آیت الله طالقانی بود شایدمی رفت ولی اگر شرایط متفاوت بود یعنی اگر سیستم طوری بود که سیاستگذاری موجب می شد مسائل با مردم مطرح نشود خیر دیگر فکر نمی کنم به نمازجمعه می رفت.
اگر کار هماهنگی ائمه جمعه در اختیار آیت اللهطالقانی بود چه طور سعی می کرد این کار را انجام دهد؟
آقای طالقانی بحثش این بود «باید دید مردم چه میخواهند نه آنکه ما چه تصمیمی برای مردم می گیریم، مردم باید ما را راهبری کنند». همینرویکرد که «مردم چه می خواهند» باعث جذب مردم به نمازجمعه می شد. با وجودی که 38سال از تاریخ فوت آیت الله طالقانی می گذرد، خیلی از کسانی که از ایشان خاطره ایدارند هنوز اظهار علاقه می کنند تا به حال از کسی نشنیدم که یک حرف بدی دربارهآقای طالقانی بزند چون ایشان همیشه می گفت «ما نماینده مردم هستیم باید حرف ومشکلات مردم را مطرح کنیم»، به همین خاطر مردم جذب حرف های ایشان می شدند.
این به آن دلیل نیست که هنوز در اوایل انقلاب دیدگاهها آرمانی بود، فکر نمی کنید مرور زمان مرحوم طالقانی را در مسیر محافظه کاری ومصلحت اندیشی قرار می داد؟
خیر اگر به چنین مسیری می رفت ایشان خودش را کلااز سیستم کنار می کشید. چنانچه همان اوایل یک برخوردی شد و ایشان دید دارد اوضاع واحوال دارد به سمت سابق بر می گردد بنابراین تصمیم گرفت اصلا در مسائل سیاسی نباشدو از تهران خارج شد.
سر دستگیری مجتبی فرزندشان چنین کاری کردند.
بله. اما به اصرار امام ایشان دوباره برگشتند.
در پایان اگر دیدگاهی دارید و می خواهید بهمناسبت این روز مطرح کنید بفرمایید.
نماز جمعه واقعا پایگاه مردمی دارد. نماز جمعهدر همه کشورهای اسلامی برگزار می شود منتها در بعضی کشورها نماز جمعه دولتی است وبعضی کشورها نمازجمعه می تواند خیلی مردمی تر باشد. امیدوارم نمازهای جمعه ما جزءنمازهای جمعه مردمی باشد و دیدگاه های مردم بیشتر مطرح شود.
29214