مازندمجلس: موضع‌گیری روز سه‌شنبه حسن روحانی در پیشگاه نمایندگان ملت که تهدید به خروج از برجام در مقابل اقدامات و نقض توافق هسته‌ای از سوی آمریکاست، از معدود موضع‌گیری‌های تند رییس‌جمهور کشورمان بعد اجرایی‌ شدن برجام تا کنون است. اظهارات روحانی در حالی مطرح می‌شود که روز یک‌شنبه طرح "مقابله با اقدامات خصمانه آمریکا" در مجلس شورای اسلامی با اکثریت آراء به تصویب رسید.

بر اساس این طرح بودجه برنامه موشکی بالستیک کشور و فعالیت‌های نظامی سپاه پاسداران در پاسخ به تحریم‌های اخیر آمریکا افزایش می‌یابد. این طرح در واکنش به تحریم‌های جدید آمریکا تصویب شد که اوایل ماه اوت در مجلس سنا تصویب و در نهایت با امضای رییس‌جمهوری آمریکا به اجرا درآمد.

بر اساس تحریم‌های جدید آمریکا، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و طیف وسیعی از افراد و شخصیت‌های سیاسی، نظامی و مالی که به هر دلیل به سپاه و فعالیت‌های موشکی ایران مرتبط باشند تحت این‌ تحریم‌ها قرار می‌گیرند.

تحریم جدید آمریکا علیه ایران در چارچوب یک طرح ترکیبی که در آن هم‌زمان ایران، روسیه و کره‌شمالی مورد تحریم قرار گرفتند به تصویب رسید.

هم‌چنین حسن روحانی در حالی روز سه‌شنبه در تازه‌ترین موضع‌گیری خود علیه آمریکا و در روزهای نخست دولتش، تهدید به خروج از برجام کرد که در آخرین ساعات روز دوشنبه در گفت‌وگویی تلفنی با ولادیمیر پوتین همتای روس خود علاوه بر رایزنی درباره موضوعات مختلف روابط دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی، به صراحت از بدعهدی‌ها و اقدامات ناقض برجامی آمریکا انتقاد و با تاکید بر این‌که برجام یک توافق چند جانبه است گفت: جمهوری اسلامی ایران همواره به تمامی تعهدات خود پایبند بوده و گزارش آژانس انرژی اتمی این واقعیت را به خوبی تایید می‌کند.

رییس‌جمهور کشورمان در این تماس تلفنی گفته است: ضرورت دارد روسیه در راستای تحکیم برجام و اجرای تعهدات از سوی همه طرف‌های مذاکره در این توافق رایزنی و نقش‌آفرینی مثبت داشته باشد.

ولادیمیر پوتین نیز در همین رابطه خاطرنشان کرده است که "ایران بر اساس گزارش آژانس انرژی اتمی به تمامی تعهدات خود در برجام پایبند بوده و نقض این توافق از سوی هر یک از طرفین مذاکره در حقیقت تخلف از قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد است."

در همین چارچوب پس از گفت‌وگوی تلفنی روحانی و پوتین و تاکید دو طرف بر خودداری هر یک از طرف‌ها از نقض برجام، برخی از مقامات و سناتورهای روس از احتمال و امکان درخواست برای تشکیل نشست ایران و 1+5 خبر دادند.

ایگور ماروزوف، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس اعلای روسیه روز سه‌شنبه پس از سخنان رئیس‌جمهور ایران، مبنی بر این‌که اگر آمریکا به تحریم‌های خود ادامه دهد تهران ظرف چند ساعت توافق هسته‌ای را کنار می‌گذارد، گفت: روسیه تمام تلاش خود را برای متقاعد کردن ایران به ماندن در توافق هسته‌ای به کار خواهد گرفت.

این سناتور ارشد روس در گفت‌وگو با خبرگزاری اسپوتنیک اظهار کرد: روسیه ممکن است یک نشست با آمریکا، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان برای رسیدگی به نگرانی‌ها درباره توافق هسته‌ای با ایران تشکیل دهد و از واشنگتن بخواهد تا از اقدامات بی‌ثبات کننده مخرب، پرهیز کند.

بنا بر این گزارش، بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ، بسیاری از کارشناسان و اصحاب رسانه‌ در ایران و صحنه بین‌الملل معتقد بودند که هرچه سریع‌تر باید دیالوگی مستقیم در چارچوب برجام میان ایران و آمریکا شکل گیرد، اما به دلایلی منطقی و سیاسی این دیالوگ تا کنون شکل نگرفته است و صرفا مقامات ایرانی و آمریکایی در سطح مدیران کل و کارشناسی در چارچوب نشست مشترک برجام هر سه ماه یک‌بار رو در رو دیدار و احتمالا مذاکره‌ داشته‌اند.

روشن نبودن سیاست ترامپ در قبال ایران و برجام و متزلزل بودن تصمیمات وی در حوزه سیاست خارجی در مدت زمانی که روی کار آمده است، یکی از دلایلی است که مقامات ایرانی برای رو به رو نشدن مستقیم با مقامات آمریکایی در رابطه با برجام از آن نام می‌برند. هم‌چنین از دلایل دیگر این است که مقامات کشورمان معتقدند، مذاکره با آمریکا در چارچوب موضوع هسته‌ای تمام شده است و دیگر مذاکره‌ای تحت این عنوان نخواهیم داشت، مگر این‌که درباره اجرای برجام و چالش‌های بر سر آن باشد.

البته به نظر می‌آید این دیدگاه مقامات کشورمان بی‌ارتباط با نگرانی ناشی از تشدید انتقادات داخلی نسبت به ادامه مذاکره با آمریکا، نباشد.

از دلایل دیگر فراهم نبودن مذاکره ایران و آمریکا در چارچوب برجام تاکید ترامپ و دیگر مقامات دولتش بر مذاکره مجدد بر سر موضوع هسته‌ای در دوره تبلیغات انتخاباتی و نیز بعد از انتخابش به عنوان رییس‌جمهوری آمریکا بود. مقامات ایران از هرگونه ورود به مذاکره با آمریکا خودداری کردند چرا که احتمال می‌دادند ترامپ از آن سوءاستفاده کند.

در هفته‌های اخیر هم‌چنین زمزمه‌هایی از اختلاف نظر رکس تیلرسون و جیمز متیس وزیران امور خارجه و دفاع آمریکا با ترامپ شنیده می‌شود که به تردیدها درباره سیاست خارجی ترامپ در منطقه و بین‌الملل بیشتر دامن زد.

در این مدت این مقامات اروپایی بودند که در رابطه با برجام و انتقال مواضع ایران به طرف آمریکایی اقدام کردند اما به نظر می‌آید با توجه به اقدامات، تحرکات و موضع‌گیری‌های ترامپ این میزان تلاش اروپا به عنوان هماهنگ‌کننده مذاکرات هسته‌ای اجرای برجام از نظر ایران کافی نیست.

تحلیل‌گران و مقامات فعلی و سابق آمریکا اخبار نگران‌کننده‌ای از تلاش ترامپ برای دور زدن برجام یا کنار گذاشتن آن منتشر می‌کنند که تهران را به شدت نگران کرده است.

دونالد ترامپ در هفته‌ها و ماه‌هایی که از دولتش می‌گذرد هر چند برای دو بار پایبندی ایران به تعهداتش در برجام را تایید کرده است، اما در این مدت از هیچ تلاشی برای آسیب زدن به برجام کوتاهی نکرده است. هم‌چنین در اقدامی دیگر ترامپ بخشی را در وزارت خارجه‌ کشورش به اصطلاح مسوول بررسی برجام و پیدا کردن اقدامات خلاف برجامی ایران کرده است که بر اساس گزارش رسانه‌های آمریکایی قرار است تا اکتبر این گزارش ارایه شود.

برخی کارشناسان و مقامات آمریکایی در رابطه با تلاش ترامپ برای بر هم زدن برجام معتقدند که ترامپ به احتمالا در ماه اکتبر از برجام خارج می‌شود. در همین حال برخی کارشناسان و رسانه‌های آمریکایی و اروپایی نیز معتقدند آمریکا در حالی نقض برجام است اما از برجام خارج نخواهد شد بلکه به دنبال آن است که مسیر اجرای این توافق ناهموار سازد به شکلی که ایران را در واکنش با این اقدامات قرار دهد و تهران به دست خود یا برجام را نقض کند یا از آن خارج شود.

با وجود تردیدها نسبت به سیاست ترامپ در رابطه با ایران و برجام اما به نظر می‌آید ایران اکنون ضرورت برگزاری نشستی در سطح وزیران امور خارجه ایران و 1+5 را بیشتر حس کرده است چراکه با وجود گذشت حدود هشت ماه از دولت ترامپ و انتظار برای روشن شدن سیاست و رویکردش در قبال ایران هنوز هیچ "دود سفیدی" از کاخ سفید خارج نشده است.

برخی کارشناسان و تحلیل‌گران این احتمال را می‌دهند که با توجه به حضور وزیران خارجه ایران و 1+5 در نیویورک به منظور شرکت در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل نشستی در این رابطه برگزار شود. در عین حال این کارشناسان معتقدند تا زمانی که آمریکا سیاستش در قبال ایران و برجام را به طور صریح بیان نکند، بعید است ایران برای برگزاری نشستی در سطح وزیران خارجه پیش قدم شود.

موضوع بازگشت ایران به شرایط قبل از اجرای برجام در واکنش به نقض برجام از سوی آمریکا و دیگر طرف‌های توافق هسته‌ای در طی مذاکرات هسته‌ای و نیز پس از آن‌که برجام به نتیجه رسید، همواره از مهم‌ترین مسایل مورد بحث موافقان و مخالفان برجام در داخل ایران بوده است.

مقامات عالی دولت، مذاکره‌کنندگان هسته‌ای و نیز مقامات سازمان انرژی اتمی همواره بر این مساله تاکید داشته‌اند که ایران برای بازگشت به گذشته و حتی فراتر از آن هر زمان و مکانی که اراده کند، آماده است. با توجه به تهدید رییس‌جمهور نسبت به خروج از برجام و بازگشت سریع به قبل به نظر می‌آید این موضوع یکی از مهم‌ترین اهرم‌های فشار در اختیار ایران است که متاسفانه دلواپسان در یکی دو سال گذشته درباره آن تشکیک می‌کردند.

علی‌اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی در تازه‌ترین موضع‌گیری‌ خود در همین رابطه اعلام کرد: اگر قرار باشد این‌ها (آمریکایی‌ها) باز بدقولی کنند بازگشت ما بازگشت به حالت قبل نیست، بلکه برگشت به حالتی بسیار متفاوت‌تر نسبت به آن چیزی که ما قبل از برجام بودیم، خواهد بود.