اختصاصی مازندمجلس: مازندران، استان به ظاهر سرسبز و پرباران چند سالی است با مشکل کم آبی روبرو شده‌است.

مسئولان مختلف راه کارهای متفاوتی تا به الان داده‌اند اما اوضاع همچنان وخیم است و دوای دردی پیدا نشده‌اشت!

در‌این یادداشت سعی داریم به بررسی عملکرد مسئولان و عوامل این اتفاق بپردازیم:

استان مازندران با وسعتی معادل 65732/4 کیلومتر مربع، هجدهمین استان از این حیث محسوب می‌شود و با داشتن دریا و رودخانه تصور کم آبی در این ناحیه بسیار سخت است.

چند سالی است که خبر کمبود آب باعث ایجاد نگرانی‌هایی شده است و با ایجاد کمپین‌های مختلف سعی در فضاسازی فرهنگی برای هم میهنی‌هایمان شده است و مازندران نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ استانی که به ظاهر از نظر آب غنی است و مشکلی ندارد ولی واقعیت تلخ‌تر از این حرف‌ها است.

کمبود آب 3 مترمکعب در ثانیه

نبود زیرساخت‌های لازم برای حفظ و استفاده بهینه از آب، برخی شهرها و روستاهای استان را گریبان گیراین معضل کرده است تا جایی که در بعضی موارد با قطع آب مواجه هستند.

کاهش 25 درصدی بارندگی، اضافه شدن 203 هزار مشترک به 478 هزار مشترک موجود در استان و افزایش نیازهای آبی از جمله عواملی است که موجب کمبود آب به اندازه 3 متر مکعب در ثانیه شده است.

مهار یک درصد از آب های سطحی

در کنار مشکل آب آشامیدنی، شایان ذکر است که تنها حدود یک درصد از آب‌های سطحی استان مهار می شود و این یعنی مرگ خاموش مازندران؛ جالب است بدانید که نرخ ذخیره آب در مازندران بیش از 20 درصد کمتر از میزان آب ذخیره‌ شده در کشور است.

در کشور، 34 درصد از آب های سطحی مهار می‌شود و این درحالی است که میزان آن در مازندران به دلیل نداشتن سد کافی 10 درصد است.

احداث و بهره‌برداری از سد های جدید درکنار هزینه‌بر بودن آن، عامل بسیار مهمی در هدایت آب‌های سطحی است که خود باعث استفاده کمتر از سفره آب‌های زیرزمینی         می‌شود.

هدر‌ رفتن 34 درصد از آب‌های آشامیدنی‌

اگرچه از سال 1371 تا به‌حال حدود 100 حلقه چاه حفر شده‌ است و توانسته تأثیرگذار واقع شود اما همه آگاه برآنیم که باید فکری اساسی صورت گیرد، دائمی باشد؛ حفر چاه آب تنها راه حلی گذرا و موقت برای عبور از بحران است.

در مورد میزان فرسودگی شبکه آب استان نیز باید افزود که یک هزار و 600 کیلومتر فرسودگی موجود است و به بیانی دیگر، حدود 34 درصد از آب های آشامیدنی

 هدر می‌رود.

از بین 6000 کیلومتر شبکه آب رسانی در استان، 30 درصد آن فرسوده است و باید تعویض و یا اصلاح گردد اما مشکل بزرگ‌تر در منطقه غربی استان روی داده‌ است؛ شبکه آب رسانی در قسمت غربی مازندران، مربوط به ادوار و دهه‌های گذشته بوده و پاسخگوی حجم تقاضای آب امروز نیست. اگر به این مورد پرداخته شود و شبکهی جدیدی جایگزین شود، میزان تلفات آب در استان 10 تا 15 درصد کاهش می‌یابد.

بطور مثال با ادغام آب‌های شهری و روستایی برای تسهیل در رسیدگی به مشکل آب آشامیدنی در استان، مهار آب های سطحی، آموزش استفاده صحیح از آن، جداسازی آب شرب و غیر شرب در منازل، استفاده مجدد از فاضلاب‌های ناپاک و غیر‌شیمیایی، جلوگیری از غرقابی کردن زمین‌های کشاورزی، جذب بودجه برای احداث ایستگاه‌های تصفیه آب ( آب شیرین کن ) در روستاهای ساحلی و ... می توان در کمبود آب آشامیدنی و کشاورزی استان تأثیرگذار واقع شد.

کاهش متوسط بارندگی و افزایش مصرف روزانه

مدتی قبل، معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب استان نیز اظهار داشت: امسال در قسمت شرقی 41، قسمت مرکزی 19، قسمت غربی 15 درصد کاهش بارندگی داشتیم؛ متوسط بارندگی در استان نیز 21 درصد کاهش یافته است.

وی ادامه داد: در حال حاضر منابع آبی از سفره‌های زیرزمینی، آب باران و رودخانه‌ها تأمین می شود.

باید اضافه کرد که بیشترین مصرف آب در روستاها است؛ 682 هزار مترمکعب توان تولیدی استان است اما 629 هزار مترمکعب مصرف روزانه وجود دارد.

با کمی تفکر درباره آمار و ارقام ارائه شده به راحتی می توان دریافت که درحال رسیدن به نقطه‌ای هستیم که میزان تولید با خروجی همخوانی ندارد. تقاضا زیاد است و منبع تولیدی اندک؛ علاوه بر انتظارات ما از مسئولین جهت رسیدگی به معضل آب در استان، از مردم استان نیز انتظار همکاری بیشتری می‌رود.

غرقابی کردن زمین های کشاورزی عامل بسیار مهمی در هدر رفتن آب است؛ جایگزین این فرآنید، آبیاری قطره‌ای است که آن نیز دارای معایب و محاسن خاص خود است و همچنان تعداد محدودی از کشاورزان استان از این نوع آبیاری استفاده می کنند.

از دست رفتن آب فاضلاب‌ها

اکنون در مازندران 340 هزار مترمکعب فاضلاب تولید می شود اما تنها 26 هزار مترمکعب را تصفیه می کنیم و مقدار 314 هزار مترمکعب وارد سفره‌های آب زیرزمینی، دشت و دریا می شود. می توان اینطور برداشت کرد که ما در بحث استفاده مجدد از فاضلاب‌های غیر‌شیمیایی و ناپاک نیز ضعیف عمل کرده ایم و این حجم ورودی به منابع آب استان، یعنی درخطر بودن اوضاع سلامت استان.

مصرف آب در نقاط شهری و روستایی استان چگونه است؟

جای دارد اشاره‌ای کنیم به شاخص مصرف آب در کشور که برای هر نفر در شرایط عادی 150 لیتر درحالی که در مازندران این شاخص به 197 تا 200 می‌رسد؛ مقدار آب آشامیدنی شهروندان زیر پوشش شرکت آب و فاضلاب شهری مازندران، از طریق 150 حلقه چاه و 19 دهنه چشمه و رودخانه تامین می‌شود.

در حوزه روستایی نیز همین مشکل بصورت جدی‌تر درحال رخ دادن است. هر نفر از ساکنان روستایی درهر شبانه‌ روز 250 لیتر آب و در برخی نواحی این میزان به 400 لیتر مصرف نیز می‌رسد و این درحالی است که شاخص استاندارد استان برای هریک از ساکنان منطقه روستایی، در‌هر شبانه روز 130 لیتر است.

می توان اینطور برداشت کرد که در مناطق شهری به نسبت شرایط مطلوب‌تر است و با پیروی شهروندان از یک الگوی استاندارد می توان به میزان مصرف مطلوب آب در استان رسید اما در روستاها اوضاع متفاوت است.

میزان تقاضای آب نسبت به شاخص استاندارد خیلی بالاست، از جمله عوامل مهم در این زمینه می توان به استفاده از آب آشامیدنی برای آبیاری زمین های کشاورزی اشاره کرد.

هم اکنون بیش از 200 طرح نیمه کار در استان وجود دارد که شامل حفر چاه، مخزن، بهسازی چشمه و خطوط انتقال آب است اما به علت کمبود بودجه متوقف شده اند؛ آیا وقت آن نرسیده است که در سطح استانی و با بودجه های ملی به این معضل رسیدگی شود؟

در خصوص شبکه آب رسانی روستایی به نکته‌ای جالب برخورده‌ایم؛ 15 هزار کیلومتر شبکه آب رسانی وجود دارد که مقدار 5 هزار و 300 هزار کیلومتر از آن فرسوده است و نیازمند اصلاح و بازسازی است.

 در حال حاضر آب شرب روستاهای استان را 525 دهنه چشمه و 360 حلقه چاه تأمین می کند.

با توجه به آمار یاد شده کمبود آب در نواحی روستایی استان تعجب آور است و نشان از مدیریت ضعیف و پیروی نکردن روستائیان از الگوی مصرف درستی است.

 امید است با بهره برداری از سد‌های جدید همانند گلورد که از سال 88 تا به امروز حدود 64 درصد پیشرفت داشته است و پیش بینی می‌شود تا سال 98 بهره بهرداری شود اوضاع ذخیره آب‌های سطحی استان بهبود یابد.

در یک پیش بینی دیگری نیز آمده است که حدود30 هزار جاه غیر مجاز و کم عمق در استان داریم که این تعداد، تهدیدی برای آب‌های زیرزمینی استان می باشد.

استان مازندران با داشتن 147 شاخه رودخانه، 48 رشته قنات، یک هزار و 798سردهنه کشاورزی، 763 قطعه آبندان و هفت هزار و 394 دهنه چشمه از قابلیت های خوبی برای اجرای طرح های جدید برخوردار است و حمایت و پیگیری از سوی دولت، استانداری، شهرداری ها و... می تواند در روند جلوگیری از کمبود آب، افزایش تولیدی آب و نیز اصلاح الگوی مصرف مشتریان تأثیرگذار باشد.

یادداشت از: علی نوری