مازندمجلس:در کشورهای درحال توسعه افزایش جمعیت شهرها و از طرفی فعالیت‌های شهر‌نشینی به یک پدیده تبدیل شده و رشد فزاینده جمعیت در کنار فعالیت‌های انسانی باعث افزایش میزان تولید پسماند شده‌است. علی‌رغم فشار‌های زیاد برای استفاده از روش‌های کاهش مواد زائد جامد مثل بازیافت و استفاده مجدد از پسماندها هنوز دفن در زمین گزینه نهایی دفع پسماند در کشورهای درحال توسعه است.
نبود قوانین زیست محیطی مناسب و زمین کافی و عدم رعایت معیارها در مکان‌یابی محل‌های دفن پسماند در کشورهای درحال توسعه یکی از موضوعات اساسی است که باعث مشکلات زیادی می‌شود، یک ریزشگاه روباز و بدون کنترل پسماند خطر زیست‌محیطی و تخریب منابع طبیعی را سبب می‌گردد. فرایند مکان‌یابی جهت دفن مواد جامد با روش‌های مختلفی و متغییرها و عوامل متعددی انجام می‌گیرد. وضعیت زمین شناسی، هیدرولوژی، توپوگرافی، فاصله محل دفن از مراکز مسکونی، بررسی خاک منطقه، وضعیت اقلیم منطقه، جهت باد غالب منطقه و پوشش گیاهی و کلیه‌ی پارامتر‌های فیزیکی و طبیعی باید مورد نظر قرار گیرند.
کم اهمیت تلقی شدن معضل پسماند توسط متولیان استان
دفع پسماند‌های شهری مثل هر پروژه‌ی مهندسی دیگر به اطلاعات پایه، برنامه‌ریزی دقیق با روش‌های علمی نیازمنداست. سال‌ها است که مردم مازندران از این معضل رنج می‌برند. در این استان ساده‌ترین روش دفع زباله که دفن بهداشتی زباله است به درستی انجام نمی‌شود. از اوضاع به وجود آمده مشخص است که مشکل پسماند استان توسط متولیان و مدیران استان کم اهمیت تلقی شده که اکنون این پدیده تبدیل به مشکل لاینحل شده است.
در بسیاری از شهرهای استان محل دفن پسماند نامناسب است. در زمینه جمع‌آوری و انهدام زباله‌ها، مدیریت محلی باید یک کارشناسی بسیار دقیق و وسیعی انجام دهد تا این مسئله را نه تنها از وضعیت بسیار غیربهداشتی جمع و سوزاندن و یا دفن سنتی که نیازمند صرف هزینه‌ی سرسام‌آوری است خارج گرداند، بلکه آن را از طریق بازیافت و نیز تبدیل به کود شیمیایی، به یک منبع درآمد قابل توجه تبدیل نماید. در این خصوص نیاز شدید به هماهنگی سازمان محیط زیست به‌منظور ساماندهی سیستم جمع‌آوری زباله‌های خانگی، بیمارستانی و صنعتی شهر با سایر ارگان‌های ذی‌ربط وجود دارد.
گزارش‌های منتشر شده حاکی از آن است که ظرفیت مکان‌های دفن زباله در استان تکمیل شده و با بالا رفتن بیش از حد ارتفاع زباله‌های انباشت شده در این مناطق و سراریز شدن آن به مناطق پائین دست، این نگرانی را در مجموعه حفاظت محیط زیست تشدید کرده است که انتشار شیرابه زباله‌ها و جذب آنها در منابع پذیرنده شدت گیرد.
ضرورت احداث کارخانه‌های کمپوست جهت بازیافت
یک راهکار این است که در مازندران کارخانه‌های کمپوست برای بازیافت زباله‌ها احداث شود. در حال حاضر کارخانه‌های کمپوست مازندران آنچنان فعال نیستند و تعداد اندک کارخانه جوابگوی سیل عظیم زباله مازندران نیست.
نهادینه‌سازی فرهنگ تفکیک زباله در میان شهروندان، تشویق و آموزش آنها یکی دیگر از راهکارهایی است که هم اکنون از طریق سازمان‌های مدیریت پسماند استان با برگزاری کارگاه و جشنواره‌ها و به ویژه تبلیغ و گسترش کمپین «من حامی تپش هستم» که به‌منظور آموزش تفکیک پسماند شهری تشکیل شده است، انجام می‌گیرد.
تفکیک زباله؛ بهترین روش فعلی جهان
تفکیک زباله در مبدا شامل تکنیک‌های پردازش است که به جهت افزایش کارایی بازیافت پسماندها صورت می‌گیرد که بهترین روش موجود حال حاضر جهان است و روش جایگزینی برای آن وجود ندارد. به طور کلی تفکیک از مبدا به‌منظور دستیابی به اهداف اقتصادی، بهداشتی و زیست محیطی مورد توجه بسیاری از کشورهای پیشرفته قرار گرفته است. اجرای این طرح در ایران از دیرباز در مناطقی از سطح کشور انجام می‌شود که عملکرد آنها قبل و بعد از آموزش اندازه‌گیری شده و نتیجه مطلوبی داشته است.
در این میان نقش رسانه‌های جمعی و روابط عمومی شهرداری‌ها نیز در آموزش و آگاهی مردم به جهت فرهنگ‌سازی بسیار حائز اهمیت است. به همین منظور نیاز است فعالان محیط زیست و متولیان و مدیران این حوزه با رسانه‌های استان مشارکت و هماهنگی بیشتری داشته باشند.
مدیریت پسماند در کشورهای غربی
در کشورهای غربی سال‌ها کار فرهنگی، علمی و سیاسی در زمینه مدیریت پسماند صورت گرفته است. سرانه تولید پسماند اسپانیا 1100 گرم به ازای هر نفر است. این کشور برای دفن زباله با محدودیت مکان روبرو است. از همین رو برنامه ریزی یکپارچه‌ای در مجلس این کشور برای حصول به سرزمین «بدون پسماند» و «بدون دفن» صورت گرفت. مجلس این کشور جهت مواجهه با این مشکل با ورود به این مساله ضرورت ایجاد یک سیستم یکپارچه پسماند را تصویب کرد که اجرای این طرح با همکاری بخش‌های دولتی، خصوصی و نیز بخش عمومی و سازمان ملی حفاظت محیط زیست انجام گرفت.
کشور سوئیس در زمینه بازیافت زباله بسیار خوب عمل کرده است. در این کشور شیشه و کاغذ دور انداخته نمی‌شود در بسیاری از سوپرمارکت‌ها سطل‌های مجزایی برای بطری‌ها‌ی شیشه‌ای وجود دارد. در این کشور وجود قوانین خاص در کنار فرهنگ‌سازی باعث شده که مردم تفکیک زباله توجه بسزایی داشته باشند. تفکیک زباله‌های خانگی نیز برای آلمان‌ها بسیار مهم است. در هر آپارتمان در این کشور معمولا 5 سطل برای 5 نوع زباله وجود دارد.
در ایتالیا اما قوانین سخت‌تر است. ساکنان رم در صورت عدم تفکیک زباله جریمه می شوند. در ایتالیا پسماند به عنوان ثروت ملی محسوب می‌شود، از همین رو تمامی شهروندان در کنار مدیران شهری در استفاده بهینه از این ثروت کوشا هستند.
چاره چیست؟
میزان سرانه تولید مواد زائد جامد در استان مازندران 840 گرم به ازای هر نفر در روز و در ایران 640 گرم به ازای هر نفر در روز می‌باشد. برای رفع معضل پسماند استان راه چاره‌ای جز راه کارشناسی و علمی، در سطوح مدیریتی و در امر فرهنگ‌سازی راه میانبری وجود ندارد.
یادداشت: شبنم لشگری