برگزیده ها
تصویب هر واژه در فرهنگستان ۱۲ میلیون تومان آب می‌خورد؟/ حدادعادل: واژه‌گزینی دستگاه آب‌میوه‌گیری نیست

مازندمجلس: بحث واژه‌گزینی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال‌های اخیر به یک موضوع پربحث در میان برخی از رسانه‌ها تبدیل شده است.

مازندمجلس: به گزارش هنرنیوز ، ورود واژگان بیگانه در دل زبان مادری پیامدهای مختلفی دارد. علاوه بر تغییر هویت زبان، تحول ذائقه‌های فرهنگی و هویت ملی نیز از جمله پیامدهای ورود هر زبانی به حیطه زبان ملی است، از این جهت بسیاری از کشورهای دنیا با وقوف بر این امر تلاش دارند تا آنجا که از دستشان برمی‌آید، از مرزهای زبان ملی‌شان محافظت کنند. در این میان گاه برخی از کشورها موفق می‌شوند که استفاده از زبان ملی را به‌عنوان یک نوع ارزش در میان مردمانشان جا بیندازند، اما به‌طور کلی محافظت از زبان آن هم در دنیایی که هر لحظه مرزهای میان آدم‌ها با استفاده از فضای مجازی کمتر و کمتر می‌شود، کار آسانی نیست. این موضوع برای کشورهای در حال توسعه بیش از دیگران صدق می‌کند.

چرا فرهنگستان برای کلمات عربی واژه فارسی انتخاب نمی‌کند؟

در ایران سال‌هاست که فرهنگستان زبان و ادب فارسی با عنایت به این ضرورت تلاش کرده تا طی دهه‌های گذشته برای برخی از واژگان بیگانه که وارد زبان فارسی شده‌اند، معادل فارسی انتخاب کند. در سال‌های اخیر برخی نسبت به رویه واژه‌گزینی فرهنگستان انتقاد کرده و عنوان کرده‌اند که طبق بودجه مصوب شده برای فرهنگستان در یک‌سال، این نهاد برای هر واژه حدود 12 میلیون هزینه صرف می‌کند؛ این در حالی است که به گفته کارشناسان واژه‌گزینی یک کار کاملاً علمی است که رویه‌ای منطقی دارد. غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در نشستی با سرگروه‌های درس زیست‌شناسی به نحوه واژه‌گزینی فرهنگستان اشاره کرده که گزارش مشروح آن در خبرنامه گروه آموزش زبان و ادب فارسی فرهنگستان به چاپ رسیده است. او در این‌باره گفت: فارسی زبان مشترک مردم ایران و عامل وحدت و هویت ایرانیان بوده است. در تاریخ گذشته و چه امروز هرجا صحبت از ایران است، صحبت از زبان فارسی است، هرجا هم شما با زبان فارسی روبه‌رو باشید، یقین دارید که پای تمدن و فرهنگ ایران در میان است، چه دیروز چه امروز. این اهمیت زبان فارسی است.

وی ادامه داد: در قانون اساسی هم آمده است که زبان رسمی کشور ایران زبان فارسی و خط آن خط فارسی است و بر همین اساس در سال 1369، شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساسنامه فرهنگستان را تصویب کرده است. فرهنگستان 27 سال است که کارش را آغاز کرده و از ابتدای تأسیس، زبده‌ترین استادان زبان و ادب فارسی عضو شورای آن بوده‌اند. از استادان درجه اول زبان فارسی و زبان‌شناسی تقریباً کسی نمانده که عضو فرهنگستان نبوده باشد. یکی دو نفر به دلایل شخصی روحیه کار جمعی نداشته‌اند و یا مایل نبوده‌اند، اما دیگران همه هستند و تصمیم به واژه‌گزینی هم از دل چنین شورایی بیرون آمده است و جزوه اصول و ضوابط واژه‌گزینی حاصل ده‌ها جلسه مشورت اشخاصی است که 70 سال عمر خودشان را در دانشگاه در حوزه زبان فارسی گذرانده‌اند.

فرهنگستان برای چه کلماتی واژه تصویب می‌کند؟

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با بیان اینکه مشی این فرهنگستان مشی اعتدال است، یادآور شد: این‌طور نیست که فرهنگستان به سمت فارسی سره حرکت کند و بخواهد لغات عربی را از زبان فارسی بیرون کند. مشی فرهنگستان این است که زبان فارسی همان زبان سعدی و زبان حافظ است. اگر لغات عربی در زبان فارسی بخواهد بیشتر از این شود غلط است. اگر هم بخواهند لغات متداول زبان فارسی را که از زبان عربی وارد شده و هزار سال است در این زبان جا گرفته بیرون کنند این هم غلط است. این کار به ضعف زبان فارسی منجر می‌شود. فرهنگستان همین مشی اعتدال را درباره لغات فرهنگی هم در پیش دارد. فرهنگستان اصرار ندارد لغاتی را که در حدود 150 سال گذشته وارد و جاگیر در زبان فارسی شده، از زبان خارج کند، حتی علی‌رغم تقاضای بعضی‌ها، به دنبال فارسی کردن بعضی از لغات لاتینی هم نبوده است؛ مثلاً زمانی نیروی انتظامی اصرار داشت که کلمه «پلیس» را به فارسی برگرداند. اما فرهنگستان استدلال کرد که کلمه «پلیس» که کلمه‌ای است بین‌المللی، باید در فارسی بماند و باید به آن رسمیت داد. یا مثلاً فرهنگستان برای کلمه «استاندارد» معادل انتخاب نکرده است. همین‌طور لغاتی مانند «بانک» و «پست» و «سینما» و «اتوبوس» و «اتم». ما ضوابط دقیقی داریم که در کجا واژه‌های بیگانه‌ای هستند که در انواع علوم وارد می‌شوند. روش کار ما هم این است که واژه‌گزینی را در هر سه رشته به دست متخصصان همان رشته می‌سپاریم.

واژه‌گزینی دستگاه آب‌میوه‌گیری نیست

حدادعادل با بیان اینکه واژه‌گزینی بحثی شخصی و فردی نیست، اضافه کرد: اینکه اغلب اسم بنده با فرهنگستان همراه است، صرفاً به این سبب است که من در اینجا مسئول هستم. بعضی‌ها تصور می‌کنند که فرهنگستان دستگاهی است مثل آب‌میوه‌گیری یا مثل دستگاه مُهرزنی که چیزی به عنوان ورودی به این دستگاه می‌دهند و من به سلیقه خود چیزی در برابر آن وضع می‌کنم! ابداً این‌طور نیست. علم واژه‌گزینی روش منطقی دارد. ما در فرهنگستان حدود 70 گروه داستیم و داریم که این‌ها همه متخصص‌های فن هستند. آدم‌هایی هستند که بالاترین درجه علمی را در رشته خود دارند و به زبان‌های خارجی هم مسلط‌اند. حتی برخی تحصیل‌کرده خارج‌اند. اما تألیفات به زبان فارسی دارند و خلاصه علاقه به زبان فارسی علمی و تخصصی در رشته خودشان دارند و این را در عمل هم به اثبات رسانده‌اند. این‌ها جلسه تشکیل می‌دهند. ما در هر کارگروهی کارشناسانی داریم که مطابق اصول و ضوابط واژه‌گزینی به آن استادان متخصص کمک می‌کنند. کارشناس‌های ما حکم داور و کمک‌داور را در بازی فوتبال دارند. بازیگر خود استادهای متخصص هستند، این‌ها فقط حدود کار را از نظر زبانی و اصول واژه‌گزینی رعایت می‌کنند. سپس پیشنهاد این‌ها که بیرون می‌آید تازه از یک فرایند طولانی بررسی عبور می کند و مثلاً اگر از گروه زیست‌شناسی پیشنهادی داده می‌شود این پیشنهاد در گروه هماهنگی علوم پایه مطرح می‌‌شود. چون ممکن است بعضی واژه‌های زیست‌شناسی مثلاً با واژه‌های پزشکی مشترک باشد. این کار برای جلوگیری از چندگانگی میان مصوبات گروه‌های مشابه یا نزدیک به هم الزامی است. خلاصه نظر هیئت هماهنگی باید جلب شود.

تسنیم
فارسی فرهنگستان واژه‌گزینی ایران دارند مثلاً بیرون دستگاه این‌ها تصویب استادان گذشته داریم واژه‌های اینکه ضوابط زیست‌شناسی فرهنگی آب‌میوه‌گیری لغاتی بعضی‌ها اصرار میلیون این‌طور بخواهد واژگان گزارش متخصص پیشنهاد خلاصه حدادعادل اعتدال می‌دهند هماهنگی خودشان معادل عنوان منطقی مرزهای محافظت استفاده دیگران کشورهای مشترک پیامدهای می‌شوند نبوده زبانی امروز شورای بیگانه