برگزیده ها
مجالس مردانه با آرای زنانه

مطالعه مجالس هفتم و هشتم و نهم نشان می دهد که هرچه قدرت اصول گرایان بیشتر می شود و هژمونی ایشان بر حوزه های مختلف سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی فزونی می یابد، میزان حضور زنان در صحن و سرای جامعه و سیاست و به طور خاص در مجلس کاهش می یابد. چرا که محافظه کاران سیاست را مقوله ای مردانه می دانند که مناسب حضور زنان نیست. هرچند که برای حفظ ظاهر مجبور هستند این حضور را تحمل کنند. اما تلاش می کنند دایره مشارکت زنان را در عرصه های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی تا حد امکان تنگ تر کنند. به طور مثال با درگذشت واعظ طبسی در مشهد و با قدرت گیری علم الهدی سیاست انتخاباتی در این شهر دگر بار مردانه شد و زنان به گوشه عرصه های سیاسی و اجتماعی رانده شدند.

اختصاصی مازندمجلس:نقش زنان در روند توسعه هر کشوری بسیار مهم و حائز اهمیت است. در جریان انقلاب سال 57 زنان نقش و جایگاه ویژه ای داشتند. هرچند که آن گونه که باید نقش و جایگاهشان دیده نشد. و به طور مطلوب از پتانسیل زنان در مسیر توسعه کشور استفاده نشده است. مجالس ایران تا به امروز مجالسی مردانه بودند و حداقل در چنین مجالس مردانه ای نمی توانیم انتظار داشته باشیم که قوانین درستی در ارتباط با حقوق زنان وضع شود.

با وجود تلاش احزاب سیاسی و گروه های اجتماعی اما به دلیل ضعیف بودن جنبش های مربوط به حقوق زنان در ایران و هژمونی اندیشه های مردسالار و پاتریمونیال حداقل در زیر لایه های اجتماع، هنوز تعداد حضور زنان در مجلس رقم قابل قبولی نیست؛ و بیشترین فراوانی تعداد نمایندگان زن در صحن مجلس به دوره پنجم قانون گذاری باز می گردد که عدد 14 را نشان می دهد. حتی در مجلس ششم که با شعارهای متنوع سیاسی در عرصه دفاع از حقوق زنان توانسته بود رأی بسیاری از زنان را به خود اختصاص دهد حضور نمایندگان زن چندان چشمگیر نبود.

تعداد کل نمایندگان زن از دوره اول تا مجلس نهم 78 نفر بود. از این رقم تنها 50 زن توانسته بودند به مجلس راه پیدا کنند؛ زیرا 28 نفر از 78 نفر نماینده زن تا مجلس نهم به صورت دوره ای و تکراری وارد مجلس شده بودند. و جای تأسف دارد که تا مجلس نهم تعداد 27 نفر از 50 نماینده زن حاضر در مجلس از حوزه انتخابیه تهران بودند. بسیاری از کلان شهرها در چهل سال استقرار جهوری اسلامی هیچ نماینده را از میان جماعت نسوان راهی ساختمان سابق سنا و بهارستان فعلی نکرده اند که این نشان دهنده نوعی مشارکت سیاسی کانونی در نظام سیاسی جمهوری اسلامی می باشد.

انتخاب زنان در حوزه انتخابیه تهران هم بر اساس لیاقت و شایستگی و توانایی نبوده. زنانی توانسته اند در تهران رأی بیاورند که احزاب سیاسی برای خالی نبودن عریضه و برای آنکه بگویند نسبت به حقوق زنان حساس هستند و به واقع برای جلب آرای زنان به سمت سبد انتخاباتی خود آنها را در داخل لیست خود قرار داده اند. در مجلس اول تا سوم سهم زنان از کرسی های مجلس 4 نفر بود که همه آنها از حوزه انتخابیه تهران بودند. اعظم طالقانی که با 94/51 درصد آرا در دور اول وارد مجلس اول شده بود در مجلس دوم جایش را به مرضیه حدیدچی داد؛ و سه نماینده زن دیگر در هر سه دوره تکراری بودند. یعنی در تهران کسی خارج لیست مورد تأئید احزاب مردانه و به صورت مستقل نتوانست وارد مجلس شود و در این لیست ها هم افراد جدید جایگزین نشدند و تعداد نامزدهای زن نیز تغییر نکرده بود. نمایندگان زن در مجلس اول «کمیته حقوق خانواده» را تشکیل دادند و بر روی دفاع و صیانت از حقوق خانواده متمرکز شدند.     

برای انتخابات مجلس دوم 17 زن با نامزده های مرد به رقابت پرداختند. که چهار نماینده زن از حوزه انتخابیه تهران راهی مجلس شدند. در دوره اول و دوم مجلس شورای اسلامی زنانی راهی مجلس شدند که یا خودشان در مبارزات انقلابی حضور داشتند و یا از خانواده های مبارز و انقلابی بودند.  سهم نمایندگان زن از کرسی های مجلس چهارم برای اولین بار افزایش یافت تا این مجلس به لحاظ تعداد نمایندگان زن هم نسبت به دوره های پیشین تغییر داشته باشد. در این دوره 5 نماینده زن از تهران وارد مجلس شدند که بیشترشان چهرهای جدیدی بودند. همچنین در مجلس چهارم برای اولین بار از حوزه های انتخابیه کرمانشاه و مشهد یک نماینده زن و از حوزه انتخابیه تبریز 2 نماینده زن راهی مجلس شدند که در مجموع 9 نماینده زن در آن مجلس خاص حاضر بودند.

مجلس پنجم رکورد دار میزان مشارکت در انتخابات شد. به لحاظ تعداد حضور زنان هم این مجلس تا دوره دهم پیشتاز و رکورد دار است. تهرانیان به 7 زن برای ورود به مجلس سوم رأی اعتماد دادند. از مشهد 2 نفر از 5 نماینده زن بودند. همدانیان 2 نماینده زن راهی مجلس کردند. ارومیه 1 نفر و سهم نمایندگان زن از حوزه انتخابیه اصفهان 2 نفر شد. تا مجلس پنجم همچنان رکورددار بیشترین حضور زنان در صحن مجلس شورای اسلامی باشد.

تبلیغات انتخاباتی مجلس ششم با محوریت توسعه سیاسی آغاز شد که قسمتی از شعارها و برنامه های احزاب و گروه های اصلاح طلب حول محور زن و دفاع از حقوق زنان می گشت و می چرخید. اما سهم زنان از مجلس ششم 1 نفر کمتر از مجلس پنجم شد. تهرانی ها به جای 7 نفر 6 نفر زن راهی مجلس کردند. مشهدی ها به جای 2 نفر نماینده زن در دوره پنجم در دوره ششم تنها به خانم دکتر سیده فاطمه خاتمی رأی دادند. و چون هر 5 نفر نماینده مشهد در مجلس ششم از لیست اصلاحات بودند و در لیست اصلاحات مشهد فقط نام خانم دکتر خاتمی به سبب مشابهت اسمی با رئیس جمهور و بر اساس تاکتیک فریب انتخاباتی به جای افرادی مانند خانم صبوری و خانم گندمی قرار گرفته بود؛ مشهدی ها هم فقط به 1 نماینده زن که در لیست اصلاحات بود برای رفتن به مجلس رأی آری دادند. مشهدی ها گمان می کردند که خانم دکتر خاتمی خواهر و یا از نزدیکان رئیس جمهور خاتمی است. حوزه های انتخابیه شیراز، دشتستان، اسلام آباد غرب، ارومیه و خلخال هم 1 نماینده زن راهی مجلس ششم کردند. و سهم زنان اصفهانی نسبت به دوره پنجم به 1 نفر کاهش پیدا کرد.

در مجلس هفتم باز هم سهم زنان از کرسی های مجلس کاهش داشت. وزارت کشور برای افتتاحیه مجلس هفتم 12 صندلی برای نمایندگان زن در نظر گرفت. سهم نمایندگان تهران نسبت به دوره ششم تغییری نداشت. اما 5 چهره جدید وارد مجلس شده بودند که با سهیلا جلودارزاده نماینده دوره پیشین روی هم تعداد کرسی های زنان تهرانی به عدد 6 می رسید. حوزه ای انتخابیه کرج، رشت، تبریز، مشهد و خلخال هرکدام یک نماینده زن و حوزه انتخابیه زنجان 2 نماینده زن در مجلس هفتم داشت.

حضور زنان در مجلس هشتم به طرز چشم گیری کاهش پیدا کرد. تنها 8 نماینده زن در صحن مجلس می نشستند. تعداد منتخبین زن از حوزه انتخابیه تهران به 5 نفر کاهش پیدا کرده بود. و حوزه ای انتخابیه کرج، اصفهان و مشهد نیز هرکدام 1 نماینده زن را برای رفتن به مجلس هشتم لایق برگزیده شدن دانستند.

در مجلس نهم با 1 نفر افزایش شاهد حضور 9 نماینده زن در مجلس بودیم. باز هم سهم زنان تهرانی از صندلی های مجلس کاهش پیدا کرد. تهران 4 نماینده زن در مجلس نهم داشت. سمیرم، زابل، اصفهان، ساوه و زرندیه و سراب هرکدام 1 نماینده راهی صحن بهارستان کردند. اما چند نکته جالب در این دوره از انتخابات به چشم می خورد. شهرهایی مانند زابل، ساوه، سراب و سمیرم که شاید نسبت به حوزه های انتخابیه سایر کلان شهرها وسعت چندانی نداشته باشند هرکدام 1 نماینده زن راهی صحن مجلس نهم کردند. و مشهد که در چند دوره گذشته حداقل یک نمانیده در مجلس داشت در این دوره به کاندیداهای زن رأی اعتماد نداد. مطالعه مجالس هفتم و هشتم و نهم نشان می دهد که هرچه قدرت اصول گرایان بیشتر می شود و هژمونی ایشان بر حوزه های مختلف سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی فزونی می یابد، میزان حضور زنان در صحن و سرای جامعه و سیاست و به طور خاص در مجلس کاهش می یابد. چرا که محافظه کاران سیاست را مقوله ای مردانه می دانند که مناسب حضور زنان نیست. هرچند که برای حفظ ظاهر مجبور هستند این حضور را تحمل کنند. اما تلاش می کنند دایره مشارکت زنان را در عرصه های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی تا حد امکان تنگ تر کنند. به طور مثال با درگذشت واعظ طبسی در مشهد و با قدرت گیری علم الهدی سیاست انتخاباتی در این شهر دگر بار مردانه شد و زنان به گوشه عرصه های سیاسی و اجتماعی رانده شدند.

آنچه مهم است اینکه زنان در این 9 دوره و دوره دهم حضور چندان پر رنگ و تأثیرگذاری نداشتند و خواسته یا ناخواسته مرعوب حضور حداکثری مردان بودند و هستند. حضور زنان در هیئت رئیسه مجلس یکبار در مجلس ششم اتفاق افتاد. سهیلا جلودار زاده منشی هیئت رئیسه شد و در هر چهار اجلاسیه این دوره تقنینی در این پست حاضر بود. پیش و پس از مجلس ششم همیشه هیئت رئیسه های مجلس مردانه بودند. زنان نماینده معمولاً در کمسیون های بهداشت و درمان، فرهنگی و اصل 90 قانون اساسی عضو می شوند و در کمسیون های تخصصی و مهمی چون کمسیون سیاست خارجی، عمران، اقتصاد و کشاورزی، بودجه و یا انرژی نامی از نمایندگان زن نبوده و نیست.

و سخن پایانی این که زنان نباید گمان کنند اگر بنشینند احزاب سیاسی مردانه از ایشان حمایت می کنند و آنها را روانه مجلس می کنند. این خیالی عبث است. برای این که زنان بتوانند سهم بیشتری از کرسی های مجلس به دست آورند می بایستی حضور فعال تر و فراگیرتری در عرصه های اجتماعی و سیاسی داشته باشند و جامعه زنان خودش می باید با انتخاب بیشتر از میان هم جنسان خود راه را برای تصویب قوانین حمایتی و تخصصی درباره زنان و احقاق حقوق زنان هموار سازد. اینکه زنان گمان کنند مردان برای تأمین خواسته ها و احقاق حقوق آنها گامی مؤثر بر می دارند خیالی واهی و خام پنداری است.

 

مسعود طبری     

مجلس مجلس شورای اسلامی انتخابات انتخابات مجلس زن زنان نمایندگان زن نمایندگان زن مجلس حقوق زنان کاندیدای زن توسعه سیاسی