اختصاصی مازندمجلس: در تحلیل جغرافیای سیاسی حوزه انتخابیه آمل، مهمتر از هر مورد دیگری باید به تعدد طوایف در این حوزه اشاره کرد. در کنار بخشهایی چون امامزاده عبدالله، دابودشت، دشتسر و لاریجان، 14طایفه کوچک و بزرگ در ده دوره انتخابات مجلس محوریترین نقش را ایفا کردهاند. این حوزه بر اساس آخرین سرشماری بالغ بر 370هزار نفر جمعیت دارد. در کنار برخی حوزههای انتخابیه غرب استان مازندران، میتوان آمل را به عنوان حوزهای با ساختار سنتی در معادلات انتخابات نام برد. در همین راستا نقش طوایف در انتخاب نمایندگان مجلس، تحولات احزاب سیاسی و هر آنچه که در سپهر سیاست این حوزه انتخابیه در ده دوره انتخابات مجلس گذشته در گزارش زیر آمده است:
چه کسی پیروز است؟
بدیهی است که یکی از جوانب انقلاب اسلامی تغییر در ساختار سیاسی قدرت بوده است. بررسیها نشان میدهد که اکثر نمایندگان حوزه آمل در مجلس شورای ملی از بزرگان طوایف بوده اند اما با پیروزی انقلاب اسلامی و همزمان با قدرت گرفتن احزاب و سازمانهای سیاسی که نقش مهمی در پیروزی انقلاب ایفا کرده بودند، نظام طایفه گری به علت مشکلات زیاد، چندسالی از معادلات انتخاباتی حوزه انتخابیه آمل حذف می شود.
در این راستا سازمانهای سیاسی و احزاب در سالهای ابتدایی پیروزی انقلاب نقش محوری در تحولات و کنشهای سیاسی جامعه داشتند. معرفی نامزد انتخاباتی یکی از کارهای احزاب است، کارکرد آنها این است که افرادی را به نمایندگی از حزب برای انتخابات نامزد کنند. کما اینکه در سالهای ابتدایی انقلاب و در ادوار اولیه انتخابات مجلس کاندیداهای تحت حمایت حزب جمهوریاسلامی، مجمع روحانیون مبارز و جامعه روحانیت مبارز از شانس بالایی برای حضور در خانه ملت برخوردار بودند.
شکلگیری جریانات اصلاح طلب و اصولگرا و مواجهه آنها با طوایف 14گانه حوزه انتخابیه آمل زمینه رقابت میان آرای سیاسی و قومیتی را فراهم آورد. برخی معتقدند زمان تاثیرگذاری طوایف و ایلهای بزرگ به سرآمده و به هیچ وجه یک طایفه یا ایل نمیتواند به صورت تکی زمینه حضور کاندیدایی در مجلس را فراهم آورد. اما در این مورد هم به جای یک طایفه، ائتلافی از چند طایفه میتوانند پیروز شوند همانند ائتلاف چند حزب در دمکراسی های حزبی. پس به طورکلی در حوزه انتخابیه آمل کاندیدایی که بتواند ائتلاف طوایف را رقم بزند، پیروز است.
در ده دوره اخیر چه گذشت؟
اولین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی حزب جمهوری اسلامی یکی از روحانیون منطقه یعنی کاظم نوروزی را مورد حمایت قرار میدهد. نوروزی در دور دوم اولین دوره انتخابات مجلس با کسب آرای بیشتر نسبت به کاندیدای مورد حمایت سازمان مجاهدین خلق، راهی خانه ملت میشود.
دومین دوره انتخابات مجلس و در شرایطی که کشور با جنگ دست و پنجه نرم میکند، برگزار میشود. سید محمود کاظمی دینان، فرمانده وقت سپاه آمل و محمدجواد لاریجانی به عنوان دو گزینه مطرح در این دوره از انتخابات با یکدیگر به رقابت می پردازند که کاظمی دینان با کسب حدود 50هزار رای پیروز انتخابات لقب میگیرد. اما بروز برخی اختلافات میان کاندیداها سبب میشود تا این دوره از انتخابات باطل شود.
سر انجام در دور دوم عیسی ولائی به عنوان نماینده حوزه انتخابیه آمل راهی مجلس میشود. اما انتخابات مجلس سوم در شرایطی با پیروزی کاظمی دینان به پایان میرسد که وی برای ورود به مجلس رقیبی در منطقه نداشت.
کاظمی دینان با توجه سابقه مدیربت آموزش و پرورش منطقه لاریجان و پایهگذاری بسیج این منطقه، از اقبال عمومی خوبی برخوردار بود. با توجه به این شرایط و همچنین اقدامات صورت گرفته از سوی او در مجلس سوم، وی در انتخابات دوره چهارم مجلس شورای اسلامی نیز با کسب بیش از 40درصد آرا، پیروز میشود. جدی ترین رقیب کاظمی دینان در این دوره عنایتالله تورنگ نام داشت.
وی یکی از مدیران جهاد کشاورزی کشور بود. تورنگ در انتخابات مجلس چهارم 12هزار رای کسب میکند اما ماجرا برای انتخابات مجلس پنجم تحت تاثیر شرایطی، به شکلی دیگر دنبال میشود. جدایی محمودآباد از آمل موجب نارضایتی حداکثری مردم این حوزه شده بود. درانتخابات مجلس پنجم مردم آمل بر اساس موجی بر ضد عملکرد کاظمی دینان و همچنین چاشنی جدایی محمودآباد از آمل، با 86هزار رای عنایتالله تورنگ را راهی مجلس نمودند.
از دوره پنجم انتخابات مجلس میتوان به عنوان شروعی دوباره برای قدرت گرفتن طوایف در حوزه انتخابیه آمل یاد کرد. جایی که یک نارضایتی عمومی از جدایی شهر محمودآباد از آمل سبب ائتلاف طوایف میشود و نتیجه این ائتلاف، حضور عنایتالله تورنگ در مجلس است. اما عدم کادرسازی و ناتوانی در جلب اعتماد عمومی سبب شد تا در ششمین دوره انتخابات مجلس، تورنگ تنها 7هزار رای کسب می کند و رقابت انتخاباتی را به کاظمی دینان واگذار میکند.
کاظمی دینان که با فعالیتهای فرهنگی و مذهبی خود ارتباط مناسبی با بدنه اجتماع داشت، توانست با کسب نزدیک به 35درصد آرا راهی مجلس شود. شاهدیم که از دوره پنجم طوایف به نسبت احزاب توانستند در تحولات سیاسی حوزه انتخابیه آمل میزان تاثیرگذاری بیشتری از خود نشان دهند.
اوج تاثیرگذاری طوایف دوره هفتم انتخابات مجلس و حضور عزت الله یوسفیان ملا در صحنه انتخابات بود. جایی که سید محمود کاظمی دینان به عنوان یک نماینده با سابقه در کارزار انتخابات تنها موفق به کسب 12هزار رای میشود. اما یوسفیان ملا با حمایت طوایف حوزه انتخابیه آمل و با کسب بیش از 25درصد آرا راهی مجلس میشود. وی در ادامه روند فعالیتهای خود مبنی بر ارتباط موثر و سازنده با طوایف، به کادرسازی سیاسی میپردازد تا با ریزش رای روبرو نشود.
یوسفیان در انتخابات مجلس هشتم با افزایش 15درصدی رای و با کسب بیش از 40درصد آرا، موفق به حضور در مجلس میشود. تجربه یوسفیانملا از تعامل با احزاب در کنار طوایف تاثیرگذار منطقه موجب شد تا وی برای دومین دوره متوالی راهی بهارستان شود. در این میان ذکر این نکته حائز اهمیت است که سید محمود کاظمی دینان سیاستمدار با سابقه حوزه انتخابیه آمل در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۸۶ پس از تحمل ماهها بیماری و یک ماه قبل از انتخابات مجلس هشتم، درگذشت.
فعالیتهای یوسفیان ملا در حوزه انتخابیه آمل سبب شد تا روند رو به رشد آرا وی در انتخاباتهای مجلس حفظ شود. این روند در انتخابات مجلس نهم به شکلی بود که وی با کسب بیشترین آرا مردمی، معادل بیش از 88هزار رای برای سومین دوره متوالی به مجلس راه پیدا میکند.
انتخابات مجلس دهم در شرایطی برگزار شد که روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و حمایت اصلاح طلبان، آنها را در آستانه فتح مجلس قرار داده بود. همچنین لیست کاندیداهای مورد حمایت اصلاح طلبان موسوم به لیست امید در اکثر حوزه های انتخابیه در کانون توجهات قرار داشت.
از سوی دیگر یوسفیان ملا همانند سه دوره قبل اصلی ترین پایگاه رای خود را از میان طوایف میدید. وی که در این دوره از انتخابات رقبایی چون سیدعبدالله حسینی، رضا حاجیپور و سیدضیاالدین کاظمیدینان(فرزند سید محمود کاظمی دینان) را پیش روز داشت، توانست با کسب نزدیک به 85هزار رای برای چهارمین دوره متوالی راهی مجلس شود.
بررسی ده دوره انتخابات مجلس در حوزه انتخابیه آمل به خوبی نشان میدهد که فاکتورهایی چون کادرسازی سیاسی، جلب اعتماد عمومی، تعامل با جریانات سیاسی و از همه مهمتر تعامل با نظام طایفهگری در آمل رمز موفقیت و ماندگاری در عرصه سیاست این حوزه انتخابیه است. حال برای موفقیت در انتخابات مجلس یازدهم رعایت نکات فوق کافی است یا اهرم دیگری هم میتواند در رایآوری کاندیداها موثر واقع شود؟